In het Nederlands Dagblad van donderdag 28 juli jl. stond onderstaand artikel. Van verschillende kanten wordt het Christendom, of conservatief Christelijk in een kwaad daglicht gezet, doordat in de media verscheen dat Breivik een "fundamentalistische Christen" zou zijn.
Breivik heeft niets met de inhoudelijke kant van het Christendom. Dat kan ook niemand volhouden na zijn daden, die vanuit geen enkele Christelijke overtuiging te rechtvaardigen zijn. Onderstaand artikel geeft een goede analyse.
De lege winkel van Anders Breivik
Het christendom is voor Anders Breivik slechts nuttig als cultuur, bruikbaar voor de orde in de samenleving, net als bij Napoleon. Maar meer nog is hij de zwarte ridder, die kaf van koren moet scheiden.
Toen duidelijk werd dat de bomaanslag in Oslo en de schietpartij op het eiland Utøya niet het werk waren van een allochtone jihadist, maar van een autochtone Noor, wilden we een passende verklaring die kon gelden als tegenhanger van het moslimfundamentalisme. Omdat Anders Behring Breivik op zijn facebookprofiel bij religie ‘christen’ had ingevuld, lag het bevrijdend antwoord voor de hand: de dader was een fundamentalistische christen. Op de Vlaamse commerciële televisie (VTM) noemde een in der haast bijeengeroepen ‘deskundige’, onwetend dat Noren lutheranen zijn, de dader zelfs ‘extreem katholiek’. Het scheelde niet veel, of sommigen zochten naar verklaringen in het geloof zelf.
Nu blijkt van dat alles niets waar te zijn. Katholiek is Breivik al helemaal niet (katholieken moet je met een vergrootglas zoeken in Noorwegen), laat staan dat hij daarin extreem zou zijn (wat dat ook mag wezen). Kerkganger is hij al evenmin, niet in de lutherse staatskerk en ook niet bij een sekte, laat staan dat er fundamentalisme aan te pas zou komen. Eigenlijk is hij niet eens gelovig, schrijft Breivik in zijn 1500 bladzijden tellende handleiding 2083, al is die opgesierd met het rode kruis van de Tempeliers. Hij vindt het christendom nochtans belangrijk. Niet om erin te geloven, maar om het te gebruiken.
Nu is Breivik niet de eerste die het geloof wil gebruiken voor politieke doelstellingen. Napoleon wist dat de kerk goed was voor de morele orde van de samenleving, toen hij uitriep: ‘Eén pastoor is tien gendarmes waard!’ Op die lijn zat eigenlijk ook de Vlaamse socialistische politicus Steve Stevaert, toen hij het geloof nuttig noemde. Breivik zegt eveneens dat het christendom bruikbaar is voor de orde. Maar eigenlijk zit zijn denken over het ‘nut’ van het christendom in een andere traditie; die van de nieuwe-ordebewegingen: in Frankrijk Action française, in Nederland de NSB, die het christendom vaag cultureel omschreef als ‘essentiëelen inhoud van den geest onzer natie’.
cultuur
Het christendom is daarbij dus niet zozeer geloof (want wie gelooft in een liefhebbende God, kan moeilijk haat preken) en nog minder ethiek (want wie zich beroept op de christelijke moraal, kan moeilijk moord als een middel zien), maar ‘cultuur’. Maar wat betekent ‘cultuur’ hier? Niets!
Onze samenleving die het interculturele gesprek moet aangaan, moet het christelijke fundament van haar cultuur weer blootleggen om tot gesprek te kunnen komen van identiteit tot identiteit. Bij iemand als Breivik gaat het echter niet om een fundament, maar om een uithangbord. Desnoods een uithangbord bij een lege winkel. En dat bord zegt: moslim komt er niet in! Meer niet. Dat is de kern van het verhaal van Breivik (met helaas gruwel tot gevolg) en ook van dat van onze ‘extreemrechtse’ mensen (met slechts kletspraat tot gevolg): hun eigen cultuur is leeg. Precies dat verklaart ook het amalgaam bij Breiviks ‘cultuurbeeld’.
zwarte ridder
Anders Breivik was trots op zijn Vikingachtergrond. Hij gaf zichzelf ook de titel van ridder in de Orde van de Tempeliers. Hij liet zich eveneens fotograferen met het schort om van de Vrijmetselaarsloge van Oslo waartoe hij wel behoorde. Breivik schraapte zijn identiteit bijeen uit werelden die historisch noch inhoudelijk iets met elkaar te maken hebben, maar één ding delen: wat we erover weten heeft meer met fictie dan met werkelijkheid te maken.
Wie van de mythe de geschiedenis maakt, creëert een gevaarlijke denkwereld. Hij vindt immers een groots verleden uit waaraan de toekomst moet worden gespiegeld. Zijn blonde haren en zijn blauwe ogen - de mythe van de arische Übermensch - bevestigden Breivik in zijn overtuiging dat hij de brug was tussen dat verleden en die toekomst.
De werkelijkheid van de samenleving lag in de weg. Daarom trad Breivik als een zwarte ridder uit de mythe de werkelijkheid binnen. Om te scheiden: kwaad van goed, kaf van koren, onkruid van gewas.
‘Wreed maar noodzakelijk’, noemde hij achteraf zijn moordpartij. Breivik meende te weten waar de vijand zich bevond, de vijand van zijn mythisch wereldbeeld. SS-leider Himmler beriep zich eveneens op de noodzaak van de wreedheid om de Endlösung te rechtvaardigen. Ook hij had voor zichzelf en zijn SS een germaanse mystiek uitgedacht die een samenraapsel was uit allerlei ‘romantische’ mythes. Flauwekul maar wel ‘nuttig’.
Als we dan toch een tegenhanger van het moslimfundamentalisme zoeken, dan zit deze precies daar: de wegens onwetendheid geconstrueerde fictie. Zoals de jihadisten de islam én hun cultuur niet kennen, kent Breivik niets van het christendom en onze cultuur.
Mark van de Voorde is publicist en raadgever van Belgische premier Leterme en Belgische vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken Vanackere
Geen opmerkingen:
Een reactie posten